Το χάπι «της επόμενης μέρας»
Η επείγουσα αντισύλληψη στις μέρες μας έχει πάρει τη μορφή του «χαπιού της επόμενης μέρας». Μεγάλο ποσοστό των ενεργώς σεξουαλικά γυναικών...
έχουν καταφύγει μία ή περισσότερες φορές στη λήψη του συγκεκριμένου φαρμακευτικού σκευάσματος, για την αποφυγή πιθανής ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, μετά από επαφή χωρίς προφυλάξεις ή με ανεπιτυχείς προφυλάξεις. Δυστυχώς σε αυτό το ποσοστό συγκαταλέγονται σε μεγάλο βαθμό και νεαρές κοπέλες 13-25 χρόνων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια (2002-2010) έχει αυξηθεί κατά πολύ η χρήση του [1]. Πόσο καλά γνωρίζουν το χάπι αυτό; Τα συστατικά του; Τους μηχανισμούς δράσης του; Τις πιθανές επιπλοκές μετά τη λήψη του; Οι περισσότερες γυναίκες μπροστά στο αδιέξοδο που βρίσκονται ενδιαφέρονται να μάθουν κατά κύριο λόγο μόνο για την αποτελεσματικότητά του, το χρόνο και τρόπο λήψης του[2].
έχουν καταφύγει μία ή περισσότερες φορές στη λήψη του συγκεκριμένου φαρμακευτικού σκευάσματος, για την αποφυγή πιθανής ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, μετά από επαφή χωρίς προφυλάξεις ή με ανεπιτυχείς προφυλάξεις. Δυστυχώς σε αυτό το ποσοστό συγκαταλέγονται σε μεγάλο βαθμό και νεαρές κοπέλες 13-25 χρόνων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια (2002-2010) έχει αυξηθεί κατά πολύ η χρήση του [1]. Πόσο καλά γνωρίζουν το χάπι αυτό; Τα συστατικά του; Τους μηχανισμούς δράσης του; Τις πιθανές επιπλοκές μετά τη λήψη του; Οι περισσότερες γυναίκες μπροστά στο αδιέξοδο που βρίσκονται ενδιαφέρονται να μάθουν κατά κύριο λόγο μόνο για την αποτελεσματικότητά του, το χρόνο και τρόπο λήψης του[2].
Τα χάπια της επόμενης μέρας είναι φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν ορμόνες και συγκεκριμένα οιστρογόνα και προγεστινοειδή, ενώ άλλα μόνο προγεστινοειδή [3]. Αυτές οι δραστικές ουσίες περιλαμβάνονται και στα συνήθη αντισυλληπτικά χάπια. Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι το χάπι της επόμενης μέρας περιέχει τις ορμόνες αυτές σε πολύ μεγαλύτερες δόσεις (50 φορές περισσότερο) από ότι ένα συνηθισμένο αντισυλληπτικό. Αυτός είναι και ο λόγος που απαγορεύεται η τακτική λήψη του συγκεκριμένου χαπιού.
Ο μηχανισμός δράσης του φαρμάκου είναι άγνωστος κατά ένα μεγάλο ποσοστό! Ωστόσο, υπάρχουν μελέτες που υποδεικνύουν τους κάτωθι αναφερόμενους μηχανισμούς δράσης:
Εμποδίζοντας την ωορρηξία (απελευθέρωση ωαρίου από τις ωοθήκες) αν αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί πριν την επαφή [4]
Εμποδίζοντας τη γονιμοποίηση του ωαρίου που έχει ήδη απελευθερωθεί στη σάλπιγγα
Εμποδίζοντας το γονιμοποιημένο ωάριο ή αλλιώς ανθρώπινο έμβρυο να εμφυτευθεί στη μήτρα
Ο τελευταίος μηχανισμός επιτυγχάνεται με δύο μεθόδους, είτε βλάπτοντας το ενδομήτριο, ώστε να αποτυγχάνεται η εμφύτευση του εμβρύου [5], είτε με αφομοίωση του εμβρύου από το σώμα, μετά την προσκόλλησή του στη μήτρα [6]. Βάσει των μηχανισμών αυτών πολύ σωστά κάποιοι επιστήμονες δηλώνουν ότι το «χάπι της επόμενης μέρας» πρέπει να ταξινομηθεί ως φάρμακο που μπορεί να προκαλέσει έκτρωση [7]. Την άποψη αυτή έρχεται να ισχυροποιήσει το ΝΕΟ ΧΑΠΙ ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΜΕΡΑΣ (Ulipristal Acetate-δραστική ουσία) που αποτρέπει την κύηση ακόμα και αν ληφθεί 5 μέρες μετά τη σύλληψη [8,9]. Υπενθυμίζω ότι το γονιμοποιημένο ωάριο-ανθρώπινο έμβρυο χρειάζεται 3-4 μέρες για να ταξιδέψει από τη σάλπιγγα στη μήτρα και να εμφυτευθεί. Τα χάπια που χορηγούνται μέχρι τώρα έχουν χρονικό περιθώριο δράσης 3 ημέρες.
Όσον αφορά τώρα την ασφάλεια του σκευάσματος αυτού, πολλοί αναφέρουν ότι επειδή περιέχει τη γνωστή προγεστερόνη που χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια στα αντισυλληπτικά χάπια, είναι αθώο για τη γυναίκα. Βέβαια να τονίσω ότι δεν πρέπει να στεκόμαστε μόνο στην ποιότητα της δραστικής ουσίας, αλλά πολύ περισσότερο στην ποσότητα που εμπεριέχεται στο χάπι και στη συχνότητα με την οποία καταναλώνεται.
• Έχει παρατηρηθεί ότι σε γυναίκες που χρησιμοποιούν το χάπι περισσότερες από μία φορές το χρόνο, μπορεί να απορυθμιστεί εντελώς ο μηνιαίος κύκλος και να παρουσιαστούν αιμόρριες.
• Επίσης, αν παρουσιαστεί εγκυμοσύνη μετά τη θεραπεία θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα μιας εξωμήτριας κύησης [10] (εμφύτευση του ανθρώπινου εμβρύου στη σάλπιγγα αντί για τη μήτρα. Αν δεν γίνει άμεσα αντιληπτό μπορεί να απειλήσει τη ζωή της γυναίκας. Σε περίπτωση χειρουργικής αφαίρεσης της σάλπιγγας αυξάνεται το ποσοστό υπογονιμότητας της γυναίκας)
• Υπάρχει έντονη υποψία για εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε γυναίκες που έχουν ήδη μολυνθεί από τον ιό του ανθρώπινου κονδυλώματος, εξαιτίας της υψηλής δόσης ορμονών που περιέχει το χάπι [11]
• Σε ένα ποσοστό γυναικών της τάξης του 5% μπορεί να δημιουργηθεί θρόμβος αίματος [12]. Επίσης, πολύ πρόσφατη έρευνα συνδέει το χάπι αυτό με εγκεφαλικό επεισόδιο [13]
• Τέλος το χάπι της επόμενης μέρας μπορεί να έχει σοβαρές αλληλεπιδράσεις με χορηγούμενη φαρμακευτική αγωγή (πχ βαρφαρίνη) [14,15]
Θα ήθελα να κλείσω την αναφορά αυτή με κάποιες σκέψεις και προβληματισμούς μου, που η ίδια η επιστήμη μου, μου επιβάλλει, αφού με δίδαξε να σκέφτομαι κριτικά, πολύπλευρα και διερευνητικά προς όφελος πάντα του «κοινού καλού».
Όπως γνωρίζουμε και από την επιστήμη της Φυσικής, κάθε δράση συνοδεύεται από την αντίδραση. Αυτός ο γενικός νόμος δεν λείπει από τα βιολογικά συστήματα, όπως είναι το σώμα μας. Το χάπι της επόμενης μέρας είναι μια βόμβα ορμονών, που δυστυχώς όταν δράσει μέσα μας, δεν ξέρουμε όλες τις πιθανές αντιδράσεις που δύναται να πυροδοτήσει… Δεδομένου ότι ο οργανισμός μας και οι αντιδράσεις του αποτελούν ένα πολυπαραγοντικό και παράλληλα εξατομικευμένο σύστημα, μπορεί ο κοινός νους να αναλογιστεί ότι δεν είναι δυνατόν όλες οι παρενέργειες από τη λήψη του φαρμάκου αυτού να είναι γνωστές και αξιολογήσιμες από τους επιστήμονες και τις φαρμακευτικές εταιρείες. Σε κάθε φάρμακο αναγράφονται οι πιο κοινές παρενέργειες και αντενδείξεις που έχουν παρατηρηθεί σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Θέλω να τονίσω με όλα αυτά, χωρίς να μακρηγορώ, ότι εκτός από το πιθανό θέμα της έκτρωτικής του ιδιότητας (που προαναφέρθηκε) μπορεί το χάπι αυτό να προκαλέσει και βλάβες στον οργανισμό μας ή στα μελλοντικά παιδιά μας (πχ τερατογένεση ή ανάπτυξη σοβαρής ασθένειας μετά από λίγα χρόνια), που ίσως αυτή τη στιγμή η επιστήμη δεν μπορεί να τις προβλέψει ή να τις συνδέσει με τη λήψη του συγκεκριμένου φαρμάκου. Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της επιστήμης που συναντάμε κάτι τέτοιο. Θυμηθείτε τη φαρμακευτική ουσία θαλιδομίδη που συνταγογραφούσαν και σε εγκύους για την καταπολέμιση της ανεπιθύμητης ναυτίας ως ένα «αθώο» φάρμακο. Μετά από χρόνια συνειδητοποίησαν ότι επιδρά στα έμβρυα και τους δημιουργεί φωκομελία (απευθείας έκφυση των άκρων χεριών από τους ώμους και των άκρων ποδιών από την ισχιακή χώρα) και άλλες ανωμαλίες(κώφωση, τύφλωση). Με όλους αυτούς τους προβληματισμούς μου, που μπορεί για κάποιους να φαίνονται «φιλοσοφικοί», δεν θέλω να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να λαμβάνουμε κανένα φάρμακο, φοβούμενοι τις πιθανές βλαβές/αντιδράσεις που μπορεί να επιφέρει στον οργανισμό μας και ίσως να μην είναι γνωστές, αλλά να προλαμβάνουμε καταστάσεις πριν οδηγηθούμε στη λήψη τέτοιων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Πρόκειται για δύο ζωές, τη δική μας και του πιθανού εμβρύου. Επιτέλους ας μάθουμε στη ζωή μας να αναλογιζόμαστε ή/και να αναλαμβάνουμε τις συνέπειες των πράξεων μας και ας σταθούμε με περισσότερη υπευθυνότητα, δέος και σεβασμό απέναντι σε αυτό το υπέρτατο αγαθό που λέγεται ΥΓΕΙΑ και στο υπέρτατο θαύμα της ΖΩΗΣ. Ας πάψουμε να εκθέτουμε τη σωματική και ψυχική μας υγεία σε ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, που θα μας οδηγήσουν σε επείγοντα μέτρα αντισύλληψης και έκτρωσης.
Βιολόγος, Γενετική και Μοριακή Βιολογία
MSc Πληροφορική Επιστημών Ζωής
Βιβλιογραφία:
[1] Mosher WD, Jones J.Use of contraception in the United States: 1982-2008.
Vital Health Stat 23. 2010 Aug;(29):1-44.
[2] Miller LM. College student knowledge and attitudes toward emergency contraception. Contraception. 2011 Jan;83(1):68-73. Epub 2010 Jul 15.
[3] Randomized controlled trial of levonorgestrel versus the Yuzpe regimen of combined oral contraceptives for emergency contraception. Task Force of Postovulatory methods of fertility regulation. Lancet, 1998 Aug 352:428-33
[4] Gemzell-Danielsson K. Mechanism of action of emergency contraception.
Contraception. 2010 Nov;82(5):404-9.
[5] Ugocsai G, Rozsa M, Ugocsai P. Scanning electron microscope (SEM) changes of the endometrium in women taking high doses of levonorgestrel as emergency postcoital contraception. Contraception. 2002;66:433-437
[6] Shirley B, Bundren JC, McKinney S. Levonorgestrel as a postcoital contraceptive. Contraception. 1996:52(2):277-81
[7] Moore KL, Persaud TVN. The Developing Human: Clinically Orientated Embryology (6th edition. Philadelphia: W.B. Saunders Company 1998)
[8] Gemzell-Danielsson K, Meng CX. Emergency contraception: potential role of ulipristal acetate. Int J Women Health. 2010 Aug 9;2:53-61.
[9] Russo JA, Creinin MD. Ulipristal acetate for emergency contraception.Drugs Today (Barc). 2010 Sep;46(9):655-60.
[10] Sheffer-Mimouni G, Pauzer D, Maslovitch S et al. Ectopic pregnancies following levonorgestrel contraception. Contraception. 2003;67:267-269
[11] Chen Y-H, Huang L-H, Chen T-M. Differential effects of progestins and estrogens on long control regions of human papillomavirus types 16 and 18.
[12] Grant E. Adverse reactions and emergency contraception. Lancet. 2001;357:1201
[13] Rodríguez de Antonio LA, Fuentes B, Aguilar-Amat MJ, Díez-Tejedor E.
Emergency contraception and stroke. A new case report. Med Clin (Barc). 2010 Nov 1
[14] Ellison J, Thomson AJ, Greer IA. Apparent interaction between warfarin and levonorgestrel used for emergency contraception. BMJ. 2000;321:1382
[15] Richards D. An Important drug interaction – an alternate mechanism. BMJ Rapid responses. 22 December 2000
