Από τον Πικάσο ώς τον Κλέε, κορυφαίοι καλλιτέχνες του κινήματος της πρωτοπορίας έφτιαξαν τα δικά τους παιχνίδια
Ο Πάμπλο Πικάσο έλεγε ότι έπρεπε να γεράσει για να μάθει να ζωγραφίζει σαν παιδί, δηλαδή με αυθορμητισμό, φρεσκάδα, αθώα ματιά. Στη μακρόχρονη πορεία του εκτός από τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν» και άλλα έργα που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας της τέχνης, ο κορυφαίος ζωγράφος ασχολήθηκε και με τα ταπεινά παιδικά παιχνίδια.
Χειροποίητα, με την προσωπική του σφραγίδα, δεν τα θεωρούσε φτηνά δώρα για τα Χριστούγεννα, αλλά έμπρακτη απόδειξη αγάπης. Ετσι έκανε ένα ξύλινο αυτοκίνητο για τον γιο του Πάουλο, ενώ μετέτρεψε ένα τραπεζάκι τηλεόρασης σε αλογάκι και το χάρισε στον εγγονό του Μπέρναντ.
Αυτά τα δώρα παρουσιάζονται στο Μουσείο Πικάσο στη Μάλαγα, που συγκέντρωσε ακόμα 600 αντικείμενα 200 καλλιτεχνών για την πρωτότυπη έκθεση «Παιχνίδια της αβανγκάρντ». Μαριονέτες, θέατρα μινιατούρες, κούκλες, κατασκευές αλλά και εικονογραφημένα βιβλία των Μαρσέλ Ντισάν, Πάουλ Κλέε, Χουάν Μιρό, Ελ Λιζίτσκι, Αλεξάντερ Ροντσένκο, Τζάκομο Μπάλα, Αλεξάντερ Κάλντερ, Φορτουνάτο Ντεπερό, Εντουάρντ Στάιχεν, περιλαμβάνει η ενδιαφέρουσα συλλογή. Πρόκειται για παιχνίδια που έκαναν σημαντικοί εκπρόσωποι των πρωτοποριακών εικαστικών κινημάτων, είτε για να τα προσφέρουν στην οικογένεια και στους φίλους τους, είτε για να προωθήσουν την ιδέα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης.
Στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα καινούριες πολιτικές και κοινωνικές αξίες αναδύθηκαν ανατρέποντας βίαια το κατεστημένο. Πολλοί καλλιτέχνες δικτυώθηκαν σε ομάδες φιλοδοξώντας ότι οι καινοτόμες προτάσεις τους θα κέντριζαν την κοινωνία, θα άλλαζαν τον τρόπο ζωής. Η εκπαίδευση βρισκόταν στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων τους, καθώς πίστευαν ότι στην παιδική ηλικία διαμορφώνονταν η αισθητική, η πολύπλευρη καλλιέργεια, η αγάπη για τις τέχνες.
Καλλιτεχνικά κινήματα και εκπαίδευση συμβάδισαν για ορισμένες δεκαετίες, παρ' όλες τις αμφισβητήσεις και τις αποτυχίες: ο ιταλικός φουτουρισμός βυθίστηκε με την πτώση του Μουσολίνι, οι δημιουργοί της ρωσικής πρωτοπορίας που υποστήριξαν την επανάσταση των μπολσεβίκων στη συνέχεια εκδιώχθηκαν. Ακόμα και το μπαουχάους που στην αρχή αποθεώθηκε, στη συνέχεια δίχασε.
Τα πρωτοποριακά παιχνίδια χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: αυτά που προετοίμαζαν τα παιδιά για τον νέο, μοντέρνο κόσμο και αυτά που ήθελαν να προστατεύσουν την αθωότητά τους. Αρκετοί καλλιτέχνες της αβανγκάρντ ένδιαφέρθηκαν για μαζική παραγωγή, όπως ο φωτογράφος των σταρ Εντουάρντ Στάιχεν, ο οποίος έβγαλε λευκώματα με τα «πρώτα παιχνίδια», χαριτωμένα μωρά και τρυφερές οικογενειακές στιγμές. Σημαντική εκπρόσωπος του μπάουχαους η Αλμα Σίντοφ έκανε ξύλινα πολύχρωμα τουβλάκια για κατασκευές που ακόμα διατίθενται στην αγορά και ο Χοακίν Τόρες Γκαρσία έφτιαξε κυβάκια με μορφές ζώων θεωρώντας το παιχνίδι εργαλείο μάθησης που έκανε τη μάθηση παιχνίδι.
Προπαγάνδα για μικρούς
Γνωστή είναι η μινιατούρα τσίρκου με ζώα και ακροβάτες που ο Αλεξάντερ Κάλντερ έφτιαξε χρησιμοποιώντας ξύλο, ύφασμα, σύρμα και άλλα φτωχά υλικά. Το βίντεο που προβάλλεται στην έκθεση δείχνει πως ο Κάλντερ κατασκεύασε ο ίδιος το τσίρκο και του έδωσε ζωή με ένα χειροκίνητο μοχλό, ενώ η γυναίκα του παίζει μουσική από ένα γραμμόφωνο στις αυτοσχέδιες παραστάσεις που έδιναν στο Παρίσι.
Μαριονέτες με ευφάνταστα πρόσωπα έκανε ο Πάουλ Κλέε για τα βλαστάρια του, ενώ ο Χουάν Μιρό συνεργάστηκε με την ομάδα κουκλοθεάτρου La Claca και δημιούργησε φιγούρες όπως ο Ούμπου Ρουά και ο Μέρμα, βίαιοι και ανόητοι βασιλιάδες και οι δύο, θέλοντας να διακωμωδήσει τον δικτάτορα Φράνκο.
Μια ξεχωριστή ενότητα της έκθεσης περιλαμβάνει παιδικά βιβλία, πόστερ, καταλόγους που έκαναν οι καλλιτέχνες της Σοβιετικής Ενωσης, οι οποίοι αποδείχτηκαν μάστορες στην προπαγάνδα, όταν με απλά σχέδια και γραφικά εκθείαζαν τα αγαθά της επανάστασης. Υπάρχουν όμως και εικόνες από παραμύθια του Αντερσεν, ξύλινες κατασκευές με ζώα, χαρτοκοπτική με γράμματα κι άλλα παιχνίδια της ρωσικής πρωτοπορίας που εκφράζουν την ιδέα της καθολικής παιδείας.
Οι καλλιτέχνες της αβανγκάρντ δεν ήθελαν απλώς να μαθαίνουν τα μικρά την αλφαβήτα και τους αριθμούς, αλλά να διαποτιστούν με τα ιδανικά τους: να αλλάξουν τον τρόπο που προεγγίζουν την ύλη και το πνεύμα, να καταργήσουν τους παλιούς κανόνες, να αποφύγουν τις αποτυχίες της περασμένης γενιάς. Ιδιαίτερα, μετά τις καταστροφές και τα αδιέξοδα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ήθελαν να διαμορφώσουν νέους ανθρώπους και τα παιδιά αποτέλεσαν το όχημα γι' αυτή την ουτοπία.
http://www.enet.gr/
