«Εν τοις ρείθροις σήμερον του Ιορδάνου γεγονώς ο Κύριος,τω Ιωάννη εκβοά.μη δειλιάσεις βαπτίσαι με σωσαι γαρ ηκω Αδάμ τον πρωτόπλαστον».
Το βάπτισμα, μυστήριο της εν Χριστώ αναγέννησης του ανθρώπου προεικονίζεται στη Παλαιά Διαθήκη με το κατακλυσμό του Νώε (Ά Πέτρου 3,20-21),το πέρασμα της Ερυθράς Θάλασσας (Α Κορινθ. 10,1-6),
τη περιτομή (Κολ.2,10-13), τη νεφέλη που φώτιζε τη πορεία των Εβραίων μέσα στην έρημο (Ά Κορινθ 10,1-6). Θεμελιώνεται στη Καινή Διαθήκη από τον ίδιο το Κύριο στη δική του βάπτιση. Ο Μέγας Βασίλειος θεωρεί το βάπτισμα τόσο αναγκαίο για τον άνθρωπο όσο και η αναπνοή για το σώμα, το φως για τα μάτια. Κατά τον ίδιο, ο Κύριος κηρύσσει βάπτισμα υιοθεσίας το οποίο αντικαθιστά το βάπτισμα του Ιωάννου που ήταν βάπτισμα μετανοίας συμφιλιώνοντας μας κατά τον τρόπο αυτό με το Θεό. Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης χαρακτηρίζει το βάπτισμα ως «υπαναγομένη θύρα» δια της οποίας ο άνθρωπος μπορεί να «εισέλθει όθεν εξήλθε». Ο άνθρωπος επειδή έχασε με τη πτώση του την αρχική μορφή τώρα επανέρχεται πάλι στο πρώτο είδος με δεύτερη γέννηση. Όπως ένας τεχνίτης, σημειώνει ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, αναπλάττει και φτιάχνει από την αρχή έναν ανδριάντα που έχασε τη μορφή του έτσι και ο Χριστός του ανθρώπου αναγεννά την εικόνα και αναπλάττει.
τη περιτομή (Κολ.2,10-13), τη νεφέλη που φώτιζε τη πορεία των Εβραίων μέσα στην έρημο (Ά Κορινθ 10,1-6). Θεμελιώνεται στη Καινή Διαθήκη από τον ίδιο το Κύριο στη δική του βάπτιση. Ο Μέγας Βασίλειος θεωρεί το βάπτισμα τόσο αναγκαίο για τον άνθρωπο όσο και η αναπνοή για το σώμα, το φως για τα μάτια. Κατά τον ίδιο, ο Κύριος κηρύσσει βάπτισμα υιοθεσίας το οποίο αντικαθιστά το βάπτισμα του Ιωάννου που ήταν βάπτισμα μετανοίας συμφιλιώνοντας μας κατά τον τρόπο αυτό με το Θεό. Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης χαρακτηρίζει το βάπτισμα ως «υπαναγομένη θύρα» δια της οποίας ο άνθρωπος μπορεί να «εισέλθει όθεν εξήλθε». Ο άνθρωπος επειδή έχασε με τη πτώση του την αρχική μορφή τώρα επανέρχεται πάλι στο πρώτο είδος με δεύτερη γέννηση. Όπως ένας τεχνίτης, σημειώνει ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, αναπλάττει και φτιάχνει από την αρχή έναν ανδριάντα που έχασε τη μορφή του έτσι και ο Χριστός του ανθρώπου αναγεννά την εικόνα και αναπλάττει.
Ο άνθρωπος είναι «διπλός», αποτελείται από ψυχή και σώμα, για το λόγο αυτό διπλή είναι και η κάθαρσις, από νερό και το πνεύμα καθώς λέγουν οι Πατέρες. Το μεν πνεύμα ανακαινίζει μέσα μας το καθ΄ομοίωσιν, το δε νερό με τη χάρη του Πνεύματος καθαρίζει το σώμα της αμαρτίας και μας απαλλάσσει από τη φθορά (Αγ. Ιωαννης ο Δαμασκηνός).
Οι συμβολισμοί του Βαπτίσματος
Η κολυμβήθρα, τόπος κολύμβησης κατά την αρχαιότητα και σκεύος βαπτίσεως στην εκκλησιαστική γλώσσα. Τον 3ο αι. μ.Χ οι κολυμβήθρα ήταν ένα ειδικό οικοδόμημα στο μπροστινό μέρος του ναού. Η σημερινή μορφή της κυριάρχησε μετά την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού. Θεωρείται ως μητέρα της υιοθεσίας, πνευματική μητέρα, κολυμβήθρα της Τριάδος.
Το Νερό, ο ίδιος ο Κύριος αναφέρει ότι εάν κανείς δεν γεννηθεί «εξ ύδατος και πνεύματος» δεν μπορεί να εισέλθει στη βασιλεία του Θεού.
Επορκιστό έλαιο, το λάδι με το οποίο ο φωτιζόμενος χρίεται πριν τη βάπτιση λέγεται επορκιστό λόγω του εξορκιστικού του χαρακτήρα. Το λάδι συμβολίζει τη συμφιλίωση, την ειρήνη και το έλεος του Θεού.
Το Μύρο, με αυτό σφραγίζεται ο πιστός μετά το βάπτισμα. Είναι το ορατό σημείο της μετάδοσης της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος.
Ο χιτώνας που φοράει ο νεοφώτιστος είναι εις τύπον του θείου φωτός και της αγγελικής καθαρότητας.
Ο σταυρός, που δίνεται μετά το χρίσμα είναι η σφραγίδα του Κυρίου σταυρωθέντος και αναστάντος.
Η Λαμπάδα είναι σύμβολο του φωτισμού του χριστού τον οποίον έλαβα οι φωτισθέντες κατά το βάπτισμα.
Ο Ιερός χορός, ο κύκλος που γίνεται τρεις φορές γύρω από την κολυμβήθρα είναι η παλαιά πομπή και είσοδος των νεοφωτίστων από το βαπτιστήριο στο κυρίως ναό για την έναρξη της Θείας Λειτουργίας. Ο αριθμός τρία δηλώνει την Αγία Τριάδα.
Η τριχοκουρία, γίνεται μετά το χρίσμα σε ένδειξη ότι ο νεοφώτιστος έχει ως κεφαλή το Χριστό αφού τα μαλλιά κόβονται σταυροειδώς. Στη Παλαιά Διαθήκη η εκκοπή των μαλλιών ήταν σημείο αφιέρωσης στο Θεό. Για αυτό τα μαλλιά δεν πετιούνται αλλά τίθενται «εν τόπω ιερώ».
