Ανήγγειλαν…πτώχευση!

Του Δημήτρη Καζάκη
οικονομολόγου - αναλυτή

«Η Ελλάδα έγινε και πάλι αξιόπιστος συνομιλητής, κάτι που κατορθώσαμε με σκληρή και συστηματική δουλειά. Ξέραμε ότι η κρίση στη χώρα μας είχε βασικά αίτια και ρίζες σε αντιλήψεις και πρακτικές που χρειάζονταν να αλλάξουν. Και αυτό κάνουμε. Αλλάζουμε την Ελλάδα». Τα παραπάνω δήλωσε ο πρωθυπουργός λίγο μετά τη λήξη της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της Ε.Ε. την περασμένη Πέμπτη και Παρασκευή στις Βρυξέλλες...

Λίγες ημέρες μετά, η Fitch Ratings ανακοίνωσε ότι η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας δεν πρόκειται απλώς να υποβαθμιστεί ακόμη περισσότερο, αλλά ουσιαστικά θα μηδενιστεί. Αυτό θα συμβεί μέσα στις επόμενες έξι εβδομάδες, αφού οι ειδικοί της εξετάσουν την «πολιτική θέληση και την ικανότητα του ελληνικού κράτους» να προωθήσει τα μέτρα λιτότητας. Η Fitch είναι η μόνη που διατηρεί την Ελλάδα σε ΒΒΒ- βαθμό πιστοληπτικής ικανότητας, ο οποίος είναι ο χαμηλότερος στην κλίμακα της εταιρείας. Οι άλλες δύο εταιρείες που βαθμολογούν την πιστοληπτική ικανότητα των κρατών, η Moody’s Investors Service και η Standard & Poor’s, έχουν ήδη ουσιαστικά μηδενίσει την Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι οι πόρτες των διεθνών αγορών κεφαλαίου είναι και θα παραμείνουν κλειστές για την κυβέρνηση.

Με άλλα λόγια, η χώρα τελεί υπό απόλυτη διεθνή απομόνωση. Αυτό εννοεί ο κ. πρωθυπουργός όταν λέει ότι η Ελλάδα έγινε και πάλι «αξιόπιστος συνομιλητής»; Η απομόνωση της χώρας θα ενταθεί το επόμενο διάστημα, μια και οι αγορές θα πιέζουν όλο και περισσότερο για την ένταξη στον «μηχανισμό στήριξης» της Πορτογαλίας, της Ισπανίας, του Βελγίου και των άλλων θυμάτων του κερδοσκοπικού παροξυσμού με τον διεθνή δανεισμό.

Την ίδια ώρα, οι δανειακές ανάγκες της ελληνικής κυβέρνησης για το 2011 ανέρχονται σε πάνω από 92 δισ. ευρώ, με τις δόσεις από την τρόικα να ανέρχονται σε 44 δισ., σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό της δανειακής σύμβασης. Αν και η τελευταία έκθεση του ΔΝΤ ανεβάζει το σύνολο των δόσεων σε 46,5 δισ. για το 2011, χωρίς να εξηγεί κανείς πόθεν η συγκεκριμένη αύξηση. Όπως και να έχει, υπολείπονται τουλάχιστον 45 - 46 δισ. για τη χρηματοδότηση της ελληνικής κυβέρνησης, τα οποία πρέπει να βρεθούν από νέο δανεισμό μέσα στο 2011. Η κυβέρνηση στον προϋπολογισμό που έχει καταθέσει θεωρεί ότι τα 22 δισ. από αυτά θα βρεθούν από βραχυπρόθεσμο δανεισμό, δηλαδή eurocommercial paper, τρίμηνα και εξάμηνα έντοκα γραμμάτια. Τα υπόλοιπα 23 με 24 δισ. πόθεν;

Προϋπολογισμός φαλιμέντου
Μήπως μ’ αυτά και μ’ αυτά στήνεται το σκηνικό της επίσημης πτώχευσης της Ελλάδας περίπου στις αρχές της άνοιξης, όταν θα είναι πλέον αδύνατο να χρηματοδοτηθούν οι δημοσιονομικές ανάγκες της χώρας; Επίσημα ο κρατικός προϋπολογισμός εκτιμά τακτικά έσοδα της τάξης των 55,6 δισ. ευρώ, όταν τα φετινά υπολογίζεται ότι μόλις θα ξεπεράσουν τα 51 (από 55,2 που προϋπολογίζονταν αρχικά). Η αλήθεια είναι ότι με βάση την κάθετη πτώση της εγχώριας κατανάλωσης, αλλά και του βαθμού απόδοσης των εισπρακτικών μέτρων μέσα στο 2010, τα τακτικά έσοδα του προϋπολογισμού για το 2011 είναι πολύ συζητήσιμο αν θα μπορέσουν να ξεπεράσουν τα 50 δισ. ευρώ.

Από την άλλη μεριά, οι βασικές τακτικές δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού μέσα στο 2011 προβλέπεται να είναι 21,6 δισ. ευρώ σε μισθούς και συντάξεις του Δημοσίου. Επίσης άλλα 16 δισ. προβλέπονται για δαπάνες σε ασφάλιση και Υγεία, από τις οποίες τα 10,7 είναι η κρατική επιδότηση των ασφαλιστικών ταμείων και 1,65 η επιδότηση του ελλείμματος των κρατικών νοσοκομείων. Έτσι, οι καθαρές κρατικές δαπάνες για την Υγεία προβλέπεται για το 2011 να φτάσουν γύρω στα 3,65 δισ., όταν μέχρι και το 2009 ανέρχονταν τουλάχιστον στο διπλάσιο. Επομένως, η χρηματοδότηση του συστήματος Υγείας φτάνει - δεν φτάνει μέχρι και τα μέσα του 2011.

Το ίδιο μπορεί να παρατηρήσει κανείς και για τις δαπάνες για Παιδεία, οι οποίες υπέστησαν μείωση πάνω από 9,2% το 2010 συγκριτικά με το 2009 και θα υποστούν περαιτέρω μείωση 3% το 2011. Οι δαπάνες αυτές προβλέπεται να φτάσουν τα 6,2 δισ. ευρώ το 2011, από 7,1 το 2009.

Τέλος, στον προϋπολογισμό εξακολουθεί να υπάρχει ένα εντελώς αδιευκρίνιστο κονδύλι που αποκαλείται «γενικές κρατικές δαπάνες», το μόνο που γνωρίζει σημαντική αύξηση μέσα στο 2011 κατά 7,4%. Οι «γενικές κρατικές δαπάνες» θα ανέλθουν στα 11,2 δισ. ευρώ και αποτελούν κονδύλια που διαχειρίζεται η κυβέρνηση χωρίς επίσημη αιτιολογία, χωρίς δηλαδή να προϋπολογίζονται για συγκεκριμένο σκοπό.

Το ότι το 22% των τακτικών εσόδων του προϋπολογισμού ξοδεύεται μέσα από αδιευκρίνιστες «γενικές κρατικές δαπάνες» σηματοδοτεί τον παρασιτικό και εντελώς αδιαφανή χαρακτήρα της δημοσιονομικής διαχείρισης.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι προβλεπόμενες δαπάνες για τόκους και λοιπές δαπάνες του δημόσιου χρέους το 2011 θα ανέλθουν στα 15,9 δισ. ευρώ ή στο 7% του προβλεπόμενου ΑΕΠ. Αν σ’ αυτό προσθέσουμε 3 δισ. προβλεπόμενες δαπάνες εξυπηρέτησης της δημόσιας πίστης πλην τόκων, χρεολυσίων και λοιπών δαπανών δημόσιου χρέους για το 2011, τότε οι συνολικές δαπάνες για τον ετήσιο δημόσιο δανεισμό προβλέπεται να ανέλθουν στα 18,9 δισ. Δηλαδή περίπου όσα προβλέπεται να πληρώσει το ελληνικό Δημόσιο για τακτικές αμοιβές και συντάξεις το 2011, οι οποίες θα ανέλθουν στα 19,8 δισ. Κι όλα αυτά χωρίς να συνυπολογίζουμε τα χρεολύσια του δημόσιου χρέους που θα κληθούμε να πληρώσουμε το 2011 και θα ανέλθουν – σύμφωνα με τον προϋπολογισμό – στα 28,1 δισ. ευρώ.

Υπέρ τοκογλύφων
Τι είναι αυτά τα 3 δισ. ευρώ δαπάνες δημόσιας πίστης; Πρόκειται για τα «μεσιτικά» των τραπεζών που μεσολαβούν για την έκδοση και πώληση στις αγορές των ελληνικών ομολόγων και εντόκων γραμματίων. Οι δαπάνες αυτές είναι πραγματικά υπέρογκες, μια και ανέρχονται στο 1,3% του ΑΕΠ της χώρας, όταν στις υπόλοιπες χώρες κινούνται γύρω στο 0,2% έως 0,5% του ΑΕΠ τους. Είναι μια ακόμη εκδήλωση της κερδοσκοπικής - τοκογλυφικής σχέσης που συντηρεί το ελληνικό κράτος με τις μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες που ελέγχουν το δημόσιο χρέος της χώρας.

Το μέγεθος της επίσημης τοκογλυφίας εναντίον της χώρας, με την ενεργό συμμετοχή των εκάστοτε κυβερνήσεων, φαίνεται και από την υπόθεση των swap χρέους, με βάση τα οποία αναθεωρήθηκαν πρόσφατα και τα στοιχεία του δημόσιου χρέους της χώρας από την Eurostat. Τι περιλαμβάνουν αυτές οι συμβάσεις swap; Πόσες είναι και τι ακριβώς προβλέπουν; Εμπεριέχουν εμπράγματες εγγυήσεις σε περίπτωση αθέτησης πληρωμής ή μήπως συμπεριλαμβάνουν δεσμεύσεις τακτικών εσόδων του κράτους; Με ποιους έγιναν και τι στοίχισαν στο ελληνικό Δημόσιο; Κανένα από αυτά τα ερωτήματα δεν έχει απαντηθεί επίσημα. Η κυβέρνηση ποιείται την νήσσα, ενώ τα όργανα της Ε.Ε. και η ΕΚΤ ακολουθούν τη γνωστή τακτική τής ομερτά, για να μην ξεσκεπαστεί η άμεση συμμετοχή τους στην όλη ιστορία. Οι συμβάσεις αυτές συνήφθησαν μεταξύ 2001 και 2007 με σκοπό να μετατεθεί μέρος του δημόσιου χρέους για κάποια στιγμή στο μέλλον.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ελληνικές κυβερνήσεις μεταχειρίστηκαν τα swap χρέους για να μεταθέσουν στο μέλλον τις υποχρεώσεις τους. Η κυβέρνηση Σημίτη υπήρξε πρωταθλήτρια αυτού του είδους και πριν από την είσοδο της χώρας στο ευρώ. Ούτε βέβαια είναι μόνο οι ελληνικές κυβερνήσεις που αξιοποίησαν αυτού του είδους την τακτική για να «μειώσουν» προσωρινά το ύψος του δημόσιου χρέους.

Απλώς οι ελληνικές κυβερνήσεις, με την προτροπή και την υποστήριξη της Κομισιόν, αλλά πρωτίστως της ΕΚΤ, έκαναν ευρύτατη χρήση αυτής της τακτικής προκειμένου να εμφανιστεί τα προηγούμενα χρόνια η ευρωζώνη ως προνομιακός χώρος νηνεμίας και ομαλότητας, παρά την έξαρση των δημόσιων και ιδιωτικών χρεών. Το ευρώ υπηρετεί εκ φύσεως τις πλασματικές αγορές κεφαλαίων και επομένως το «φαίνεσθαι» παίζει πολύ πιο σημαντικό ρόλο από κάθε έννοια της πραγματικότητας.

Όμως, με δεδομένη την εγγενή κρίση του ευρώ και την κατάσταση χρεοκοπίας που βιώνει η ευρωζώνη, στις αγορές εκτυλίσσεται μια άγρια πάλη για το ποιος θα επιβάλει τους όρους του στις υπό πτώχευση χώρες. Έτσι έχουν αυξηθεί δραματικά οι πιέσεις προς τους επικεφαλής της ΕΚΤ να αποκαλύψουν τις λεπτομέρειες των swap της Ελλάδας. Πριν από ενάμιση μήνα, το Bloomberg απαίτησε από τον Ζαν Κλοντ Τρισέ να δημοσιοποιήσει αυτές τις συμβάσεις swap. O Τρισέ απάντησε ότι αδυνατεί να το κάνει, για να μην προκληθεί αναταραχή στις αγορές. Σε επιστολή που απέστειλε ως απάντηση στην αίτηση του Bloomberg την 21η Οκτωβρίου έγραφε: «Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στα δυο έγγραφα (σ.σ.: που αρνείται να αποκαλύψει) θα υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη του κοινού όσον αφορά την αποτελεσματική εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής… [Η δημοσιοποίηση] θα επιφέρει, στο παρόν ιδιαίτερα ασταθές περιβάλλον των αγορών, ουσιαστικούς και οξείς κινδύνους προσθέτοντας στην αστάθεια και την αβεβαιότητα».


Κρύβουν οι ένοχοι τα στοιχεία του εγκλήματος
Γιατί όμως να προκληθεί αναταραχή στις αγορές; Γιατί να «υπονομευθεί η εμπιστοσύνη του κοινού»; Μήπως διότι θα αποκαλυφθεί με τι κριτήρια παρέχεται ο δανεισμός και τι σόι λαμόγια και κερδοσκόποι διευθύνουν τράπεζες και κυβερνήσεις; Μήπως διότι θα φανεί ότι πρόκειται για προκλητικά προνομιακές συμβάσεις υπέρ συγκεκριμένων τραπεζών, που κερδοσκόπησαν όχι μόνο σε βάρος του ελληνικού κράτους, αλλά και σε βάρος άλλων επενδυτών της αγοράς; Μήπως διότι θα φανεί ότι ο ίδιος ο κ. Τρισέ και άλλοι προύχοντες της ΕΚΤ και της Ε.Ε. ενέχονται χοντρά στις συμβάσεις αυτές με σκοπό τη χειραγώγηση της αγοράς και την παράνομη κερδοσκοπία; Μήπως διότι θα φανεί η εμπλοκή πρωθυπουργών και υπουργών των δυο μεγάλων κομμάτων σε ένα χρηματοπιστωτικό σκάνδαλο που ίσως αποδειχτεί τεράστιο; Μήπως διότι δεν πρέπει να φανεί η εμπλοκή κορυφαίων πολιτικών άλλων χωρών και από τις δυο όχθες του Ατλαντικού που λειτούργησαν ως μεσίτες και με το αζημίωτο υπέρ συγκεκριμένων μεγάλων ευρωπαϊκών και αμερικανικών τραπεζών;

Μήπως, εν τέλει, διότι οι συμβάσεις αυτές, όπως και όλες οι συμβάσεις χρέους φυλάσσονται σαν επτασφράγιστο μυστικό, μην τυχόν και διαρρεύσει ποιος έστησε και ποιος επωφελήθηκε από τον χορό των εκατοντάδων δισ. ευρώ που συνιστά ο δημόσιος δανεισμός όλα αυτά τα χρόνια;

Συγκλονιστικό σκάνδαλο
Φαίνεται όμως ότι οι συμβάσεις swap της Ελλάδας θα αποτελέσουν το αμέσως επόμενο διάστημα ίσως ένα από τα πιο συγκλονιστικά χρηματοπιστωτικά σκάνδαλα διεθνώς, με άγνωστες προς το παρόν προεκτάσεις και απόνερα. Η Bloomberg Finance LP ανακοίνωσε στις 22.12 ότι μηνύει την ΕΚΤ με σκοπό να εξαναγκάσει τη διοίκησή της να δημοσιοποιήσει όλα τα στοιχεία που αποκαλύπτουν τον τρόπο που οι ελληνικές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν την αγορά παραγώγων για να κρύψουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος. Η μήνυση που κατατέθηκε στο Γενικό Δικαστήριο της Ε.Ε. στο Λουξεμβούργο ζητά να ανατραπεί η απόφαση της ΕΚΤ να μη δημοσιοποιηθούν δυο εσωτερικές εκθέσεις που συντάχθηκαν για την εξαμελή εκτελεστική επιτροπή αυτόν τον χρόνο. Οι εκθέσεις παρουσιάζουν με ποιον τρόπο οι ελληνικές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν τα swap για να κρύψουν τον δανεισμό τους.

Φυσικά, αν εξελιχθεί αυτή η μήνυση σε σκάνδαλο ολκής, θα ακούσουμε από την ντόπια κυβέρνηση τις γνωστές εθνοκορόνες για μισητούς εχθρούς της Ελλάδας, που απειλούν την εθνοσωτήρια προσπάθεια του κ. Παπανδρέου και της τρόικας και όλα τα συναφή. Βέβαια, όλα αυτά είναι στάχτη στα μάτια του κόσμου. Διότι δεν πρέπει να γνωρίζει τίποτε ο Έλλην πολίτης. Του αρκεί να πληρώνει τη λυπητερή, όλα τα άλλα πρέπει να τα εναποθέσει στην κακή του τη μοίρα και στους σωτήρες του από την ημεδαπή και την αλλοδαπή που δουλεύουν άγρυπνα για το δικό του καλό κι ας μην το καταλαβαίνει.

Το απλό όμως ερώτημα γιατί δεν δημοσιοποιούνται οι συμβάσεις και οι αναλυτικοί λογαριασμοί του δημόσιου χρέους, γιατί δεν ανοίγουν όλοι οι δημόσιοι λογαριασμοί για να δούμε πού πήγαν τα χρήματα και ποιος επωφελήθηκε, δεν πρόκειται να απαντηθεί ποτέ. Διότι οι κυβερνώντες τρέμουν τον δημόσιο έλεγχο και την αληθινή διαφάνεια μέσα από την κατάργηση κάθε είδους στεγανών και απορρήτων.

Η ομολογία του Τόμσεν
Ειδικά τώρα που οδηγούν τη χώρα στην επίσημη πτώχευση υπό καθεστώς ΔΝΤ και ευρωπαϊκού μηχανισμού. Αυτό ομολόγησε σε συνέντευξή του ο επικεφαλής των ελεγκτών του ΔΝΤ Πολ Τόμσεν στο «IMF Survey Magazine» (17.12), λέγοντας τα εξής: «Ο διευθύνων σύμβουλος του ΔΝΤ έχει πει ότι είναι πρόθυμος να προτείνει τη μετατροπή του υπάρχοντος Stand-By Arrangement (SBA) σε Extended Fund Facility (EFF) προς την εκτελεστική επιτροπή του ΔΝΤ. Αυτό θα επιμηκύνει την περίοδο αποπληρωμής του δανείου από 5 σε 10 χρόνια. Για να είναι κάτι τέτοιο αποτελεσματικό, οι εταίροι από τις χώρες της ευρωζώνης θα πρέπει να συμφωνήσουν σε μια παρόμοια επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής και για το δικό τους μερίδιο των δανείων προς την Ελλάδα».

Εκκαθαριστικές
Το ενδιαφέρον με αυτήν τη δήλωση δεν είναι η επιμήκυνση αυτή καθαυτή, για την οποία έχουμε μιλήσει, αλλά ο μηχανισμός που προτείνεται. Μέχρι σήμερα ο μηχανισμός με βάση τον οποίο κατέβαλλε τις δόσεις του δικού του δανείου το ΔΝΤ ήταν ο SBA, που στην πράξη χρησιμοποιείται όταν πρόκειται να αντιμετωπιστεί κατάσταση αφερεγγυότητας μιας χώρας. Με άλλα λόγια, όταν μια χώρα αντιμετωπίζει προσωρινές δυσκολίες στην εξυπηρέτηση των δανείων της, το ΔΝΤ προσέρχεται ως «σύμβουλος» για να διευκολύνει προσωρινά τη φερεγγυότητα της χώρας με ένα τμηματικό δάνειο διαμέσου του SBA.

Η προσφυγή στον μηχανισμό EFF του ΔΝΤ όμως γίνεται όταν η προσωρινή δυσκολία εξυπηρέτησης των δανείων έχει μετατραπεί σε πλήρη αδυναμία πληρωμής. Κι αυτό σημαίνει πτώχευση, είτε το δηλώνει ανοιχτά η χώρα είτε όχι. Προκειμένου η αδυναμία πληρωμής να μη μετεξελιχθεί σε επίσημη αθέτηση πληρωμών και οι δανειστές χάσουν τα λεφτά τους, το ΔΝΤ επεμβαίνει με τον μηχανισμό EFF, με βάση τον οποίο παρέχει μακροπρόθεσμο δάνειο τμηματικά ή άπαξ και αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας. Το ΔΝΤ με τον μηχανισμό αυτόν δεν είναι πλέον τυπικά «σύμβουλος» της χώρας, αλλά επίσημα κηδεμόνας της. Σαν τον εκκαθαριστή μιας πτωχευμένης επιχείρησης.

Δεν θα περιμένουν
Τον μηχανισμό αυτόν χρησιμοποίησε το ΔΝΤ και την περίοδο 1998-2000 στην Αργεντινή για να οδηγηθεί η χώρα στην καταστροφική πτώχευση του 2001. Επομένως, το ΔΝΤ δεν συζητά απλώς την επιμήκυνση του δανείου. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει και χωρίς αλλαγή μηχανισμού. Συζητά αλλαγή μηχανισμού για ακόμη αυστηρότερη και μακροβιότερη επιτήρηση της χώρας. Ο EFF είναι ο μηχανισμός που διαθέτει το ΔΝΤ για ελεγχόμενες πτωχεύσεις των υπό χρεοκοπία χωρών. Κι αυτόν τον μηχανισμό επιθυμεί να επιβάλει και στην Ελλάδα μέσα στο 2011.

Το αν αυτός ο μηχανισμός θα συνοδευτεί από αντίστοιχο μηχανισμό της ευρωζώνης είναι ακόμη ανοιχτό. Σίγουρο είναι ότι το ΔΝΤ δεν είναι διατεθειμένο να περιμένει μέχρι το 2013, όταν επισήμως οι Γερμανοί και τα όργανα της Ε.Ε. θεωρούν ότι θα έχουν ετοιμάσει τον ευρωπαϊκό μηχανισμό ελεγχόμενης πτώχευσης που αποφάσισαν την περασμένη εβδομάδα.

Το ερώτημα φυσικά είναι το εξής: Πώς μπορεί να αποφύγει την επίσημη πτώχευση η χώρα; Υπάρχει κάποιο πολιτικό σχέδιο ικανό – σήμερα και όχι αύριο – να αποτρέψει μια ολοκληρωτική καταστροφή τύπου Αργεντινής; Έχει κάποιος να προτείνει κάτι για το σήμερα, που να μην παραπέμπει σε σοσιαλιστικές χίμαιρες και όνειρα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, που αποδείχτηκαν οι πιο φρικτοί εφιάλτες;

Η κυβέρνηση και γενικά το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα έχει δρομολογήσει τις εξελίξεις της επίσημης πτώχευσης, με ό,τι αυτό σημαίνει για τον λαό και τη χώρα. Υπάρχει κανείς που να ενδιαφέρεται να αποτραπεί εδώ και τώρα η πτώχευση; Ή δεν πειράζει να πάνε ο λαός και η χώρα σαν το σκυλί στο αμπέλι προκειμένου κάποιοι να κρατήσουν την καθαρότητα των συνθημάτων και της ιδεολογίας τους;


http://mavroseolous.blogspot.com